ΒΙΛΙΑ
Η κωμόπολη των Βιλίων βρίσκεται στην επαρχία Μεγαρίδος του νομού Δτυικής Αττικής και είναι χτισμένη στις πλαγιές του όρους Λεστορίου(παρώρειας στην πραγματικότητα του Κιθαιρώνα) σε υψόμετρο 600 περίπου μέτρων. Έχει σύμφωνα με την τελευταία απογραφή 3.225 κατοίκους και αποτελεί έδρα του ομώνυμου δήμου, ο οποίος περιλαμβάνει επίσης τους οικισμούς Αιγόσθενα ή Πόρτο Γερμενό, Άνω Αλεποχώρι, Βένιζα, Κάτω Αλεποχώρι, Ψάθα, Αγία Παρασκευή, Κρύο Πηγάδι, Λούμπα, Άγιος Νεκτάριος(ή Πάτημα ή Μπέλζες ή Μαγκούλεζα), Μύτικας και Προφήτης Ηλίας και συνορεύει βόρεια με το δήμο Ερυθρών και τις κοινότητες Καπαρελίου και Πλαταιών, νότια με το δήμο Μεγάρων και ανατολικά με την κοινότητα Οινόης και το δήμο Μάνδρας, ενώ δυτικά βρέχεται από τον Αλκυόνιο κόλπο. 
Η ιστορία των Βιλίων συνδέεται άμεσα με την ιστορία των αρχαίων Αιγοσθένων. Τα Αιγόσθενα ήταν χτισμένα στα παράλια ενός όρμου του κόλπου των Αλκυονίδων και γνώρισαν μεγάλη ακμή στην περίοδο περίπου από το 1500π.Χ. ως το 700π.Χ. Ήταν σημαντικό λιμάνι στον Κορινθιακό κόλπο και αποτελούσαν λατρευτικό κέντρο του μάντη και θεραπευτή ήρωα Μελάμποδος. Το φρούριο των Αιγοσθένων, το οποίο θεωρείται το καλύτερα διατηρημένο αρχαίο κάστρο, χτίστηκε από τους Αθηναίους τον 4ο ή τον 3ο αιώνα π.Χ. Η πόλη, λόγω της θέσης της, είχε κατά την αρχαιότητα προσαρτηθεί τόσο στη βοιωτική πόλη του Ογχησίου, όσο και στα Μέγαρα και στην Αθήνα, ενώ αποτέλεσε και ανεξάρτητο μέλος τη Αχαϊκής Συμπολιτείας και για σύντομο χρονικό διάστημα του Κοινού των Βοιωτών. 
Μέχρι τον 9ο-10ο αι. μ.Χ. ο πληθυσμός των Αιγοσθένων υπήρξε αρκετά μεγάλος, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τη λειτουργία της βασιλικού τύπου πεντάκλιτης εκκλησίας της Παναγίας, η οποία χτίστηκε τον 5ο αιώνα. Τα σπίτια των κατοίκων της πόλης δε βρίσκονταν στο επίπεδο έδαφος κοντά στη θάλασσα, αλλά στις πλαγιές των κοντινών βουνών, σε μια θέση που ονομάζεται Φιλίππι, προκειμένου να μην είναι ευάλωτα στις συχνές εκείνη την εποχή πειρατικές επιδρομές. Την προστασία του οικισμού είχαν αναλάβει φρουροί εγκατεστημένοι στο κάστρο, οι οποίοι με φωτιές και καπνό ειδοποιούσαν σε περίπτωση κινδύνου το παρατηρητήριο που υπήρχε στον οικισμό, ώστε αυτό με τη σειρά του να σημάνει με τον ίδιο τρόπο συναγερμό.
Ωστόσο, ο κίνδυνος των επιδρομών ανάγκασε τελικά τους κατοίκους των Αιγοσθένων να μετακινούνται όλο και περισσότερο προς την ενδοχώρα, ώσπου το 13ο αιώνα κατά πάσα πιθανότητα εγκαταστάθηκαν στη θέση όπου σήμερα βρίσκονται τα Βίλια και έχτισαν τους δύο πρώτους ναούς του χωριού, αυτόν του Αγίου Αθανασίου και αυτόν της Παναγίας. Η θέση επιλέχθηκε λόγω του ότι ήταν μακριά από διαβάσεις και προσβάσεις επιδρομέων, προσέφερε καλή θέα στη γύρω περιοχή, με αποτέλεσμα την έγκαιρη κινητοποίηση των κατοίκων σε περίπτωση κινδύνου, διέθετε διεξόδους για φυγή και άφθονο νερό.
Η τοπική παράδοση αναφέρει ότι τα Βίλια ιδρύθηκαν από όσους κατοίκους του γειτονικού Παλαιοχωρίου δε θανατώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν κατά την καταστροφή του από πειρατές, ωστόσο είναι πιθανότερο ότι τα δύο χωριά ιδρύθηκαν την ίδια περίπου εποχή από πρώην κατοίκους των Αιγοσθένων και, ύστερα από την καταστροφή του Παλαιοχωρίου (πιθανώς στα 1783) , οι εναπομείναντες κάτοικοί του κατέφυγαν στα Βίλια.
Πάντως, στα τέλη του 14ο τα Βίλια εποικίστηκαν από Αρβανίτες. Οι γηγενείς υποδέχτηκαν φιλικά τους νεήλυδες, οι οποίοι σύμφωνα με μία άποψη ήταν Έλληνες Βορειοηπειρώτες που είχαν εξαλβανιστεί λόγω των πυκνών επαφών τους με τους Αλβανούς, συνεργάστηκαν αρμονικά μαζί τους, έμαθαν τη γλώσσα τους και σταδιακά άρχισαν να συνάπτουν μικτούς γάμους. Έτσι, διαμορφώθηκε ένας ομοιογενής πληθυσμός που μιλούσε κυρίως αρβανίτικα, διατηρούσε ωστόσο πολλά στοιχεία της εγχώριας παράδοσης και τέχνης και, φυσικά, είχε ακραιφνώς ελληνική συνείδηση.
Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, τα Βίλια, που αποτέλεσαν το κέντρο της περιοχής του Μεγάλου Δερβενίου, όπως ονομαζόταν τότε η περιοχής της Μεγαρίδας, και έδρα του Τούρκου πασά(το τουρκικό διοικητήριο ήταν εκεί που σήμερα βρίσκεται το νηπιαγωγείο του χωριού), απολάμβαναν κάποια προνόμια, καθώς οι κάτοικοι τους είχαν μαζί με τους κατοίκους των γειτονικών χωριών υπογράψει συμφωνία με τους Τούρκους, βάσει της οποίας είχαν αναλάβει τη φύλαξη των δρόμων που οδηγούσαν από την Πελοπόννησο και τη Βοιωτία στην Αττική. Ωστόσο, δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που οι Βιλιώτες δοκιμάστηκαν από την ωμότητα των κατακτητών . Έτσι, πολλοί (όπως ο Αθανάσιος Κων. Πλούμπης) εντάχθηκαν στη Φιλική Εταιρεία, και συμμετείχαν ενεργά στην επανάσταση του 1821, ιδιαίτερα στις πολιορκίες της Κορίνθου, της Θήβας, της Χαλκίδας, της Λιβαδειάς και της Ακρόπολης των Αθηνών.
Λίγα χρόνια μετά από την απελευθέρωση, και συγκεκριμένα το 1835, ιδρύθηκε με βασιλικό διάταγμα ο δήμος Ειδυλλίας, ο οποίος με τον ίδιο τρόπο μετατράπηκε το 1912 σε Κοινότητα Βιλλίων ή Βυλλίων και το 1946 σε Δήμο Βιλιών.
Στα όρια του δήμου Βιλίων υπάρχουν αρκετά αξιοθέατα, όπως το κάστρο των Αιγοσθένων, πολλές βυζαντινές εκκλησίες και ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, που χτίστηκε το 1893 με σχέδια του γνωστού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ. Ωστόσο, οι σημαντικότεροι λόγοι για τους οποίους αξίζει να επισκεφθεί κανείς το χωριό είναι η γειτνίαση του τόσο με την Αθήνα όσο και με τις παραλίες Πόρτο Γερμενό και Ψάθα, η φυσική ομορφιά των κατάφυτων πλαγιών που το περιβάλλουν και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις «Λαμπέτεια», που διοργανώνονται απ’ τις τοπικές αρχές κάθε Αύγουστο προς τιμήν της μεγάλης Βιλιώτισσας ηθοποιού Έλλης Λαμπέτη.
Πηγές: 1) Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δυτικής Αττικής, Οδηγός Δυτικής Αττικής 2006
2) Μελέτιος Αλκ. Παπακωνσταντίνου, Τα Βίλια στο πέρασμα του χρόνου(1821-1949), Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα, Αθήνα
